Moet je het wondje masseren om teruggroei of verkleving van het tongriempje te voorkomen?

Stel, je baby wordt behandeld vanwege een kort tongriempje.
Met laseren of wegbranden (met elektrotoom) van de tongriem, ontstaat in veel gevallen een ruitvormige wond. Dit zorgt ervoor dat er meer (bewegings)ruimte onder de tong komt. Het duurt 10 dagen voordat het wondje dicht is en 6 weken voordat het volledig geheeld is.
Wanneer er enkel een knipje wordt gegeven in het tongriempje, ontstaat er geen ruitvormige wond.

Vaak krijg je als ouder het advies om ‘nazorgoefeningen’ te doen. Wat is het doel van deze nazorg?

1. Zorgen dat de wond goed geneest
Bij genezing wil je dat de ‘ruit’ blijft bestaan en daarvoor is nazorg bedoeld. Je houdt de wond als het ware wat langer open zodat de randen van de ruit niet verticaal naar elkaar toe groeien. Om ‘teruggroei’ of ‘verkleving’ van het tongriempje te voorkomen, worden vaak oefeningen aangeraden. Welke oefeningen het zijn, verschilt. Vaak is het een combinatie van masseren of stretchen van de wond, de juiste tongpositie in rust uitlokken en ‘tongspelletjes’ zoals oefenen met de tong naar boven, naar voren en naar de zijkant doen.  Deze moet je meestal twee tot zes weken na de ingreep blijven doen. Soms wordt gezegd, twee keer per dag, soms zes keer en soms iets er tussenin.

Eerst even over de verkleving/teruggroeien van de tongriem. We weten uit onderzoek dat ongeveer 0,5-1% van de baby’s hier last van heeft. Een wond in de mond herstelt zeer snel en er wordt gezegd dat dit de reden is dat massage nodig is, om te voorkomen dat de wond te snel dichtgroeit. Ik heb echter ook experts gesproken die aangeven dat er méér littekenweefsel zal ontstaan wanneer je een wond tijdens het genezingsproces ‘stoort’.
Het is dus de vraag of massage en stretching werkelijk zinvol zijn.

2. Zorgen dat je baby snel goed gaat doen wat hij ‘moet’ doen: drinken uit de borst en/of fles
Dit is natuurlijk het doel van de ingreep: betere functionele mogelijkheden met de tong!
Voor een pasgeboren baby is de functie van de tong eigenlijk alleen maar: zuigen. Hier moet dus ook de belangrijkste focus liggen.
Tijdens het drinken aan de borst, ontstaat er suctie doordat de onderkaak daalt. Hierdoor ontstaat er spanning onder de tong, op de plek waar de tongriem is gekliefd. Dat komt doordat de tong een vacuüm creëert. De tong is verbonden aan de onderkaak en bij het zuigen beweegt de onderkaak naar beneden. Oftewel, het is te beredeneren dat zuigen aan de borst en natuurlijke stretch geeft van het weefsel onder de tong. En wat nu zo mooi is: de melk én het zuigen werken tegelijkertijd kalmerend en pijnstillend.
Bij drinken uit de fles vindt deze stretching eveneens plaats, maar in mindere mate. Dit is omdat de intra-orale druk bij drinken uit de fles anders is dan bij drinken aan de borst (De Groot, 2024).

Wat zijn de ervaringen van ouders met deze nazorg?
De massage van de wond is pijnlijk voor een baby en daardoor logischerwijs naar om te doen voor de ouder en niet bevorderlijk voor de positieve interactie tussen de ouder en de baby. Ongeveer de helft van de ouders geeft aan dat ze de geadviseerde massage niet of niet volledig hebben uitgevoerd, vaak omdat het pijnlijk was voor de baby of omdat het lastig uit te voeren was. (Bhandarkar, Dar, Karia & Upadhyaya, 2022).
In de praktijk hoor ik vaak dat ouders de nazorg niet hebben gedaan omdat ze het naar vonden hun baby pijn te doen. Maar ook dat ouders de nazorg hebben gedaan, terwijl het volledig tegen hun gevoel in ging, omdat ze bang waren dat de ingreep anders ‘voor niets’ zou zijn geweest.

Wat weten we eigenlijk over het nut en de noodzaak van deze massage?
Er wordt vaak gezegd ‘er is te weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan, we weten niet of het nodig is om deze nazorg te doen’.
Echter, ik vind dat dit de halve waarheid is. Er is namelijk in 2022 een studie verschenen waarin 632 baby’s zijn betrokken. Uit dit onderzoek blijkt dat er géén verschil is tussen de groepen die wél en die géén nazorg kregen geadviseerd. In beide groepen dronken evenveel baby’s na de ingreep succesvol aan de borst en er was ook geen significant verschil in het aantal baby’s waarbij de tongriem opnieuw teruggroeide (Bhandarkar, Dar, Karia & Upadhyaya, 2022). Er is géén bewijs dat massage van de wond betere uitkomsten geeft van de behandeling van de tongriem bij een zuigeling (LeFort et al, 2021).

Mijn advies:
1) Win informatie in over het doen van nazorg bij je zorgverleners. Weeg deze informatie af en beslis, wat voor jullie en jullie baby de beste oplossing lijkt. De BRAINS-methode kan je helpen bij de afweging.
2) Leg de baby frequent live aan de borst na de ingreep. Of: geef de fles, min. 7x per dag. Oefen met een lactatiekundige of preverbaal logopedist om je baby goed te laten aanhappen en zuigen! Dit is de beste en meest passende oefening voor je baby.
3) Geef je baby pijnstilling als je ook maar enigszins denkt dat de baby pijn heeft.
4) Overweeg om de sleeping tongue posture hold oefening te doen met je baby. Link naar Youtube.
5) ‘Bodywork’: een kindermanueel fysiotherapeut, osteopaat of  chiropractor kan de voorwaarden scheppen om je baby op een juiste manier te laten bewegen tijdens de voedingen. Deze behandeling is kan van nut zijn om in te zetten vóór de eventuele tongriem-ingreep en ook daarna.

Veel dank!
Veel dank aan Nike Mencke, verloskundige en lactatiekundige, voor haar feedback die dit artikel beter maakte. www.roomborstvoeding.nl

Bronnen

Bhandarkar, K. P., Dar, T., Karia, L., & Upadhyaya, M. (2022). Post Frenotomy Massage for Ankyloglossia in Infants-Does It Improve Breastfeeding and Reduce Recurrence?. Maternal and child health journal, 26(8), 1727–1731.

Groot, S. de , Gerven, M. van, Haaften, L. van,, Lagarde, M. & Hulst, K. van, Lagarde, M., Scholten, S., Engel-Hoek, L. van den,  (2024). Eet- en drinkproblemen bij jonge kinderen. Assen: Van Gorcum.

LeFort, Y., Evans, A., Livingstone, V., Douglas, P., Dahlquist, N., Donnelly, B., Leeper, K., Harley, E., & Lappin, S. (2021). Academy of Breastfeeding Medicine Position Statement on Ankyloglossia in Breastfeeding Dyads. Breastfeeding medicine : the official journal of the Academy of Breastfeeding Medicine, 16(4), 278–281.